W polskim systemie prawnym eksmisja na bruk, czyli usunięcie osoby lub osób z lokalu bez zagwarantowania innego lokalu jest, co do zasady, niedopuszczalna. Jeżeli eksmitowanym osobom nie przysługuje lokal socjalny lub zamienny, eksmisji można dokonać tylko, jeżeli przyznany został lokal tymczasowy. Gdy ten ostatni także nie przysługuje, istnieje możliwość eksmisji do noclegowni czy schroniska dla bezdomnych.
Eksmisja dokonywana jest, gdy osoba zamieszkująca dany lokal nie chce dobrowolnie go opuścić. Właściciel nieruchomości musi skierować sprawę do sądu, by móc potem, na podstawie prawomocnego wyroku, ubiegać się o eksmisję.
Dla kogo lokal socjalny?
Wyrok sądu, który nakazuje eksmisję musi zawierać wzmiankę o tym, czy eksmitowane osoby są uprawnione do uzyskania lokalu socjalnego, czy nie. Do lokalu socjalnego mają prawo:
- kobiety w ciąży,
- osoby obłożnie chore
- emeryci i renciści spełniający kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,
- bezrobotni,
- małoletni,
- osoby niepełnosprawne
- osoby ubezwłasnowolnione
- osoby, które spełniają warunki określone przez radę gminy w drodze uchwały.
Dopóki gmina nie złoży oferty zawarcia umowy najmu, której przedmiotem będzie lokal socjalny, eksmisja nie może być wykonana (jest wstrzymana).
W określonych przez ustawodawcę wypadkach sąd może zdecydować o tym, że dana osoba nie jest uprawniona, do uzyskania lokalu socjalnego. Mowa o sytuacji, w której doszło do samowolnego zajęcia nieruchomości przez lokatora, dochodziło do znęcania się nad rodziną czy w sposób rażący lub uporczywy lokator wykroczył przeciwko porządkowi domowemu, co w konsekwencji doprowadziło do uciążliwości korzystania z innych lokali w budynku (przy czym pozew wnosi inny lokator lub właściciel innego lokalu w danym budynku). Na lokal socjalny nie może także liczyć lokator, który uniemożliwiał wspólne zamieszkiwanie przez rażąco naganne postępowanie (przy czym pozew o eksmisję wnieść musi współlokator). Warto nadmienić, że sąd może dowolnie zdecydować o uprawnieniu do lokalu socjalnego w przypadku osób, które wynajmują mieszkanie od tzw. prywatnych właścicieli.
Dla kogo pomieszczenie tymczasowe?
Jeżeli sąd orzeknie brak uprawnienia do lokalu socjalnego, gmina wskazuje pomieszczenie tymczasowe. Nie będzie ono przysługiwać wtedy, gdy eksmisję orzeczono w związku z przemocą w rodzinie, rażącym i uporczywym wykraczaniem przeciwko porządkowi domowemu. Co więcej, lokal tymczasowy nie zostanie przyznany osobie, która nieruchomość zajmowała bez tytułu prawnego bądź zachowywała się niewłaściwie, a zachowanie to sprawiało, że korzystanie z innych lokali w budynku było uciążliwe.
Pomieszczenie tymczasowe użytkuje się w oparciu o umowę najmu tymczasowego, zawieraną na czas oznaczony (nie krótszy niż miesiąc i nie dłuższy niż 6 miesięcy), której stronami są eksmitowany oraz gmina. Gmina ma obowiązek pomieszczenie tymczasowe zapewnić.
Eksmisja do noclegowni
Osoba, co do której orzeczono eksmisję zostanie eksmitowana do noclegowni, schroniska dla bezdomnych lub wskazanej przez gminę innej instytucji, która gwarantuje nocleg, jeżeli nie uzyskała ona prawa do lokalu socjalnego lub tymczasowego.
Typy lokali mieszkalnych
Problematykę eksmisji regulują przepisy kodeksu postępowania cywilnego, a także ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. 2001 nr 71 poz. 733) i to one stanowią, jakie warunki muszą być spełnione, by mówić o lokalu socjalnym, lokalu zmiennym czy pomieszczeniu tymczasowym.
Lokal socjalny:
- nadaje się do zamieszkania ze względu na stan techniczny i wyposażenie
- nie mniej niż 5 m2 na członka gospodarstwa domowego (10 m2, gdy gospodarstwo jednoosobowe)
- może być o obniżonym standardzie
Lokal zamienny:
- zlokalizowany w tej samej miejscowości, co lokal dotychczas zamieszkiwany
- wyposażony w przynajmniej takie urządzenia, jakie znajdowały się w dotychczasowo zamieszkiwanym lokalu
- powierzchnia przynajmniej taka, jak lokalu dotychczas zajmowanego
Pomieszczenie tymczasowe:
- nadaje się do zamieszkania
- dostęp do źródła zaopatrzenia w wodę i do ustępu, chociażby te urządzenia znajdowały się poza budynkiem
- posiada oświetlenie naturalne i elektryczne
- możliwość ogrzewania
- niezawilgocone przegrody budowlane
- możliwość zainstalowania urządzenia do gotowania posiłków
- przynajmniej 5 m2 powierzchni mieszkalnej na jedną osobę
- w miarę możliwości zlokalizowany w tej samej lub pobliskiej miejscowości, co lokal dotychczas zajmowany
- posiada okna, elektryczność i dostęp do zaopatrzenia w wodę oraz do wc