Oprócz testamentu pisemnego, sporządzanego w domu (testament własnoręczny), w samotności lub obecności wybranego przez siebie świadka oraz testamentu notarialnego, spisywanego przed notariuszem istnieje jeszcze jedna forma sporządzenia testamentu. Jest to testament ustny. Co zrobić, by był on ważny?
W myśl artykułu 952 Kodeksu Cywilnego, testament ustny, jako jeden z testamentów szczególnych (obok testamentu podróżnego oraz wojskowego) może być sporządzany w obliczu niebezpieczeństwa rychłej śmierci testatora lub tez wtedy, gdy sporządzenie zwykłego testamentu jest bardzo utrudnione albo całkowicie niemożliwe. Istnieje też inna forma sporządzania testamentu, nazywana w języku potocznym testamentem ustnym. Mowa o zaliczanym do testamentów zwykłych, testamencie allograficznym. Zasady ich sporządzania są jednak zgoła odmiennie, omówmy je więc po kolei.
Testament ustny opisany w artykule 952 Kodeksu Cywilnego sporządza się w taki sposób, że spadkodawca wyraża swoją wolę w obecności co najmniej trzech świadków. W dalszej kolejności należy stwierdzić ważność testamentu. Można tego dokonać na dwa sposoby:
W ciągu roku od złożenia testamentu jeden ze świadków tego czynu albo osoba trzecia spisze oświadczenie testatora wskazując datę i miejsce, w którym doszło do złożenia jego woli, a podpiszą je testator i dwaj świadkowie lub wszyscy świadkowie. Warto pamiętać, że jeśli ustaną okoliczności uniemożliwiające sporządzenie zwykłego testamentu, wówczas testament ustny w ciągu pół roku traci swoją ważność, nawet jeśli została ona potwierdzona;
W ciągu pół roku od śmierci testatora, sąd odbierze od wszystkich (lub dwóch, jeśli nie jest możliwe przesłuchanie pozostałych) świadków zgodne oświadczenia potwierdzające treść testamentu.
Świadkiem sporządzania ustnego testamentu musi być osoba posiadająca pełną zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji prawnych, czyli pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona. Poza tym taka osoba nie może:
być niema lub głucha:
nie umieć czytać i/lub pisać;
nie władać tym samym językiem, co testator;
być prawomocnie skazana za składanie fałszywych zeznań.
Ponadto, jeśli świadkiem jest osoba, dla której w testamencie przewidziano jakąś korzyść albo najbliżsi krewni takiej osoby, wówczas nieważne stają się zapisy testamentu, mówiące o ustanowieniu tej osoby spadkobiercą. Jeśli zaś z treści testamentu wynika, że bez nieważnego postanowienia testator nie sporządziłby testamentu określonej treści, to nieważny staje się cały testament.
Czym jest testament allograficzny?
Jest jeszcze inna forma sporządzania testamentu ustnego, mowa o testamencie allograficznym. Jest to, obok testamentu pisemnego (sporządzonego przed notariuszem testamentu notarialnego albo spisanego w samotności/obecności świadka, testamentu własnoręcznego), inaczej mówiąc holograficznego, jedna z form testamentu zwykłego – spisywanego wtedy, gdy nie ma ryzyka rychłej śmierci testatora, ani też innych przesłanek do sporządzenia testamentu szczególnego. Testament allograficzny nazywa się także testamentem urzędowym. Jak łatwo się więc domyślić, sporządza się go przed określoną osoba urzędową. Wśród osób, przed którymi można złożyć allograficzne oświadczenie woli wymienia się:
wójtów, burmistrzów i prezydentów miast;
starostów;
marszałków województw;
sekretarzy powiatów lub gmin;
kierowników Urzędów Stanu Cywilnego.
Treść testamentu allograficznego, spisywana jest w protokole, który po odczytaniu musi zostać podpisany przez testatora, osoby urzędowej, przed którą sporządza się testament oraz świadków, których obecność w liczbie minimum dwóch jest niezbędna do sporządzenia testamentu allograficznego. W wyborze świadków sporządzania testamentu allograficznego, istnieją takie same ograniczenia, co w przypadku testamentu ustnego opisanego artykułem 952 Kodeksu Cywilnego. Oprócz tego, świadkiem nie może być urzędnik przyjmujący od testatora jego oświadczenie woli. Nie ma jednak przeciwwskazań, by był nim protokolant obecny przy sporządzaniu testamentu. Testamentu allograficznego (ustnego), jak sama nazwa wskazuje, nie może sporządzić osoba głucha lub niema.
Zabierając się do spisywania testamentu, warto wiedzieć, że nie musi on zostać spisany. Ustne oświadczenie woli może być bowiem przy zachowaniu odpowiednich reguł równie skuteczne, co odręczny testament.