Zwykle spotykamy się z sytuacją, w której jeden rodzic (zwykle ten, który został uznany winnym trwałego i zupełnego rozpadu pożycia stron) sprawuje obowiązek alimentacyjny wobec swoich nieletnich lub uczących się dzieci. Warto jednak podkreślić, iż temat alimentów może także pojawiać się wśród dalszych krewnych. Taki przypadek zachodzi np. kiedy rodziców nie stać na utrzymanie dziecka. Jednak nie tylko, należy wymienić, że obowiązek alimentacji może dotyczyć zarówno krewnych w linii prostej )dziadkowie, rodzice), rodzeństwach, małżeństw (także byłych), oraz krewnych przysposobionych (i przysposabiających).
Kolejność ubiegania się o alimenty- od kogo?
Najważniejszą przy orzekaniu obowiązku alimentacji zasadą jest to, w jakiej kolejności można domagać się alimentów od poszczególnych krewnych. Obowiązek alimentacyjny zawsze obciąża krewnych zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Jeżeli istnieje kilku wstępnych lub zstępnych, bliżsi zawsze są obciążani obowiązkiem alimentacyjnym wcześniej niż dalsi. Obowiązek alimentacji zawsze jest orzekany przy uwzględnieniu sytuacji finansowej i możliwości obciążanego tymże.
Obowiązek alimentacji, czyli zapewnienia podstawowych i usprawiedliwionych potrzeb byłemu współmałżonkowi, zawsze wyprzeda obowiązek alimentacyjny krewnych ww. małżonka. Jeżeli skutkiem przysposobienia jest jedynie powstanie więzi pomiędzy przysposabiającym a przysposobionym, obowiązek alimentacyjny względem przysposobionego obciąża przysposabianego przed krewnymi wstępnymi oraz rodzeństwem tegoż przysposobionego, a obowiązek alimentacji wobec wstępnych oraz rodzeństwa obciąża przysposobionego dopiero w ostatniej kolejności. W przypadku, kiedy jeden ze współmałżonków przysposobił dziecko swojego współmałżonka, owo przysposobienia nie odgrywa żadnej roli dla obowiązku alimentacyjnego pomiędzy dzieckiem przysposobionym, a drugim współmałżonkiem oraz jego rodziną.
Obowiązek alimentacyjny osoby zobowiązanej do uiszczania alimentów w dalszej kolejności zachodzi dopiero wtedy, kiedy nie istnieje osoba, które wedle opisanych powyżej warunków, mogłaby zostać zobowiązana do tegoż obowiązku we wcześniejszej kolejności lub też, kiedy osoba taka istnieje, lecz nie jest w stanie prawidłowo wywiązywać się ze swojego obowiązku ze względu na swoją trudną sytuację materialną potwierdzoną odpowiednimi dokumentami. Ważne jest też to, że obowiązek alimentacji działa w dwie strony. Oznacza to, że alimentów mogą domagać się nie tylko dzieci czy wnuki, ale także ich rodzice czy dziadkowie, jeżeli zachodzi taka potrzeba. Dotyczy to również sytuacji, gdy mówimy o przysposobieniu. Tak samo pasierb może żądać alimentacji od swego ojczyma, jak macocha od swojej przybranej córki.
Warto zwrócić uwagę na okoliczność, że od obowiązku alimentacyjnego wobec rodzeństwa można się uchylić, jeżeli udowodni się przed sądem, iż sprawowanie tegoż obowiązku mogłoby narazić na znaczny uszczerbek osobę podlegającą takiemu obowiązkowi lub też rodzinę tejże.
Alimenty od byłego współmałżonka
Alimentacja może również dotyczyć byłych współmałżonków. Sąd może orzec obowiązek łożenia jednego ze współmałżonków na drugiego, jeśli ten znajduje się w niedostatku i nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich podstawowych i usprawiedliwionych potrzeb, nawet jeżeli rozwód został orzeczony bez orzekania o winie żadnej ze stron. Sąd może również zasądzić alimentację małżonka wyłącznie winnego trwałego i zupełnego rozpadu pożycia stron, nawet jeżeli jego były współmałżonek nie żyje w biedzie. Obowiązek alimentacji orzeczonej wraz z rozwodem z winy wygasa w chwili zawarcia przez małżonka będącego beneficjentem alimentów kolejnego związku małżeńskiego lub też po upływie pięciu lat (jeżeli sąd nie przedłuży tego terminu) w przypadku rozwodu bez orzekania o winie. Termin ten nie dotyczy małżonków przebywających w separacji.